ગુજરાત સરકાર દ્વારા 'સ્માર્ટ રેશન કાર્ડ' યોજના શરૂ કરવામાં આવી છે, જે ખાસ કરીને NFSA અને સામાન્ય રેશન કાર્ડધારકો માટે અમલમાં મૂકવામાં આવી રહી છે. વર્ષો સુધી બારકોડ આધારિત રેશન કાર્ડનો ઉપયોગ થતો રહ્યો છે, પરંતુ હવે ટેક્નોલોજી અને ડિજિટલ ભવિષ્ય તરફ એક પગલું આગળ વધી, રાજ્ય સરકારે આ સ્માર્ટ ક્યુઆર કોડ આધારિત કાર્ડ લાવવા નિર્ણય લીધો છે.
નવા કાર્ડની જરૂરીયાત શા માટે?
પહેલાં વપરાતા બારકોડ રેશન કાર્ડમાં ઘણી ખામીઓ જોવા મળતી હતી. જેમ કે:
- ડુપ્લિકેટ કાર્ડ ઈશ્યૂ થવાની સંભાવના
- અસલ વ્યક્તિ બદલે અન્ય વ્યક્તિ દ્વારા ઉપયોગ
- અપડેટ ન થતી beneficiary માહિતી
- જાળવણી ખર્ચ વધારે
આ તમામ સમસ્યાઓથી મુક્તિ માટે ક્યુઆર કોડ આધારિત અને ઇ-સાઇન વાળું રેશન કાર્ડ લોન્ચ કરાયું છે.
સ્માર્ટ રેશન કાર્ડ શું છે?
સ્માર્ટ રેશન કાર્ડ એ એક ડિજિટલ આધારિત ડોક્યુમેન્ટ છે જે રાશન મેળવનાર વ્યક્તિની ઓળખ, પરિવારના સભ્યોની વિગત, આધાર નંબર, અને અન્ય માહિતી સાથે ક્યુઆર કોડ દ્વારા સંલગ્ન હોય છે. કાર્ડ પર સરકારી ઇ-સાઇન હશે, જે એ સાબિત કરશે કે તે અધિકૃત રીતે ઇશ્યૂ થયેલું છે.
કેમ છે આ ઉપક્રમ ખાસ?
- ઘર બેઠાં ઓનલાઈન અરજી
- ફિઝિકલ વેરીફિકેશન વગર આધાર આધારિત પ્રમાણપત્ર
- ટાઈમ-સેવિંગ પ્રક્રિયા
- ફેક કાર્ડ સામે સુરક્ષા
- ટેકનિકલ રીતે અપગ્રેડેડ પબ્લિક ડિસ્ટ્રિબ્યુશન સિસ્ટમ (PDS)
પરિપત્ર મુજબ સુધારાઓ
ગુજરાત રાજ્ય પુરવઠા વિભાગે 2025માં એક પરિપત્ર બહાર પાડ્યું છે જેમાં નીચે મુજબ નવા ફોર્મ અને નમૂનાઓનો સમાવેશ છે:
- NFSA હેઠળ નવી નોંધણી માટે અરજીપત્રક
- સામાન્ય રેશન કાર્ડ માટે અરજી ફોર્મ
- સ્માર્ટ રેશન કાર્ડ નમૂનો (અનુલગ્નક 4)
- કાર્ડ રીન્યુઅલ અને ડુપ્લિકેટ માટે અલગ ફોર્મ
કેવી રીતે અરજી કરવી?
- સ્ટેપ 1: ગુજરાત PDS પોર્ટલ પર જાઓ
- સ્ટેપ 2: "નવું અરજીપત્રક" વિભાગ પસંદ કરો
- સ્ટેપ 3: જરૂરી દસ્તાવેજો અપલોડ કરો – આધારકાર્ડ, રેશન કાર્ડ નકલ, આધારના લિસ્ટ
- સ્ટેપ 4: તમારું મોબાઈલ નંબર એન્ટર કરો અને OTP વડે વેરિફાઈ કરો
- સ્ટેપ 5: ફોર્મ સબમિટ કરો અને રસીદ ડાઉનલોડ કરો
નવો કાર્ડ મળ્યા પછી શું થશે?
કાર્ડ મળ્યા પછી, તમારે તમારી નજીકની સસ્તી દુકાનમાં જઈ ને એક વખત સ્કેન કરાવવું પડશે. ત્યારબાદ તમારું નામ 'ડિજિટલ beneficiary' તરીકે પબ્લિક ડિસ્ટ્રિબ્યુશન સિસ્ટમ (PDS) માં અપડેટ થઇ જશે.
હાલની સમસ્યાઓ અને સરકારની જવાબદારી
રાજકોટ સહિત ઘણા શહેરોમાં મેથીન રાશન હજુ સુધી ઘણાં કાર્ડ ધારકો સુધી પહોંચ્યું નથી. એટલું જ નહીં, જૂન મહિનાની પૂર્વમાં રાશન પઠાવવાની પણ કામગીરી ધીમી છે. કેટલીક સસ્તી દુકાનો પર મળેલી માહિતી મુજબ પૂરવઠાની અનિયમિતતા અને નવા નિયમોના અમલમાં વિલંબને કારણે ગ્રાહકોને ભારે હાલાકી પડે છે.
કોણ લાયક છે?
- જે નાગરિકો NFSA હેઠળ નોંધાયેલા છે
- ગુજરાતમાં રહેઠાણ ધરાવતા અને આધાર સાથે જોડાયેલા છે
- જે પહેલેથી રેશન કાર્ડ ધરાવે છે અને તેને ડિજિટલ કરાવવી છે
કોને મુશ્કેલી થઈ શકે?
- જેનું આધાર કાર્ડ લિંક્ડ નથી
- પછાત વિસ્તારોમાં રહેવાસ ધરાવતા નાગરિકો
- જેઓએ હજુ સુધી અરજી ન કરી હોય
કઈ રીતે મળશે ડિજિટલ કાર્ડ?
કાર્ડ ઓનલાઈન અરજી કર્યા પછી, ડિજિટલ ફોર્મમાં SMS દ્વારા લિંક મળશે જ્યાંથી તમે કાર્ડ ડાઉનલોડ કરી શકો છો. સરકાર ડાક દ્વારા કાર્ડનું હાર્ડકોપી પહોંચાડવાનું પણ વિચારણીય બનાવે છે.
Media અને NGOs નું ભૂમિકા
ઘણી NGOs અને સ્થાનિક ન્યૂઝ ચેનલોની મદદથી વિજ્ઞાનલક્ષી અભિયાન ચલાવાઈ રહ્યું છે કે જેનો હેતુ છે દરેક નાગરિક સુધી આ માહિતી પહોંચાડવી. 'રેશન સહાય મિશન 2025' જેવી પહેલોને પણ આ રીફોર્મ સાથે જોડવામાં આવી છે.
આવનારા બદલાવ
- બાયોમેટ્રિક આધારિત વેરિફિકેશન
- મોબાઈલ એપ દ્વારા e-KYC
- SMS અને વોટ્સએપ નોટિફિકેશન સુવિધા
વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQs)
- પ્ર.1: શું જૂના રેશન કાર્ડ હવે અમાન્ય છે?
👉 હા, ધીરે ધીરે તમામ બારકોડ વાળા કાર્ડ બંધ થશે. - પ્ર.2: અરજી કઈ વેબસાઈટ પરથી કરવી?
👉 ગુજરાત PDS પોર્ટલ - પ્ર.3: આધાર ફરજિયાત છે?
👉 હા, આધાર વગર અરજી માન્ય નથી. - પ્ર.4: મોબાઈલ નંબર ન હોય તો?
👉 નવું મોબાઈલ નંબર રજિસ્ટર કરાવવું પડશે. - પ્ર.5: પેપરલેસ પ્રક્રિયા છે?
👉 હા, તમામ ડેટા ડિજિટલ અને સગવડવાળી પ્રક્રિયા છે.
નિષ્કર્ષ
ગુજરાતમાં સ્માર્ટ રેશન કાર્ડની શરૂઆત એક મોટા પરિવર્તન તરીકે સામે આવી છે. હવે ઘર બેઠાં ડિજિટલ કાર્ડ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે અને સરકારના તમામ લાભોની સીધી ડિલિવરી થાય છે. જો તમે હજી પણ જૂના બારકોડ વાળું કાર્ડ વાપરી રહ્યા છો, તો આજે જ નવી અરજી કરો. અન્યથા તમે આવનારા સમયમાં રાશન અને સબસિડીથી વંચિત રહી શકો.