ભારતીય રેલવે દુનિયાનું ચોથું સૌથી મોટું રેલવે નેટવર્ક છે. દરરોજ કરોડો મુસાફરો રેલવેની સેવાઓનો લાભ લે છે. તેમ છતાં, સ્ટેશનો પર નિયંત્રણની અછત, ભીડ અને સુરક્ષા સંબંધી પડકારો સતત વધી રહ્યા છે. આવી પરિસ્થિતિમાં મુંબઇ અને ગુજરાતના 12 મહત્વપૂર્ણ રેલવે સ્ટેશનો પર 'એક્સેસ કન્ટ્રોલ સિસ્ટમ' લાગુ કરવા માટે રેલવે બોર્ડને દરખાસ્ત મોકલવામાં આવી છે.
આ સિસ્ટમ અમલમાં આવે ત્યારે ફક્ત કન્ફર્મ ટિકિટ ધરાવતા મુસાફરોને જ રેલવે સ્ટેશનમાં પ્રવેશ મળશે. આમ, ટિકિટ વગરના પ્રવાસીઓ, અપેક્ષિત લાવજા કરનારાઓ અને ટ્રેનના ખાલી સમય પસાર કરવા આવતા લોકો માટે એન્ટ્રી બંધ થઈ જશે.
આ નિર્ણયની પાછળનો ઉદ્દેશ
આ નિર્ણયના પાછળના મુખ્ય ઉદ્દેશો નીચે મુજબ છે:
-
ભીડ પર નિયંત્રણ: બિનજરૂરી ભીડ દૂર કરી મુસાફરોને સરળ અને સુરક્ષિત પ્રવાસનો અનુભવ.
-
સુરક્ષા સુધારણા: ઓછી ભીડમાં વધુ સુરક્ષા અને દેખરેખ શક્ય બને છે.
-
સફાઈ જાળવણી: ઓછા અવરજવરથી સ્ટેશન સાફ અને વ્યવસ્થિત રહે છે.
-
અનધિકૃત પ્રવેશ અટકાવવો: ટિકિટ વગરના લોકો સ્ટેશને ન આવી શકે એવી વ્યવસ્થા.
કયા સ્ટેશનો પર લાગુ થશે આ સિસ્ટમ?
મુંબઈના સ્ટેશનો (Western Railway):
-
બોરીવલી: મોટા ભાગના લાંબા અંતરના ટ્રેનો અહીંથી જતા/આવતા હોય છે.
-
અંધેરી: લોકલ ટ્રાફિક માટે મહત્વનું અને મેટ્રો સાથે જોડાયેલું સ્ટેશન.
-
બાંદ્રા ટર્મિનસ: ગુજરાત તરફની ઘણી ટ્રેનો અહીંથી શરૂ થાય છે.
ગુજરાતના સ્ટેશનો:
-
અમદાવાદ (કાલુપુર)
-
અસારવા
-
સાબરમતી
-
વડોદરા
-
સુરત
-
વાપી
-
ઉધના
મધ્યપ્રદેશનો એક સ્ટેશન પણ શામેલ:
-
ઉજ્જૈન
શું છે Access Control System?
"એક્સેસ કન્ટ્રોલ સિસ્ટમ" એટલે કે ટિકિટ આધારિત પ્રવેશ નિયંત્રણ વ્યવસ્થા, જે પહેલાં મેટ્રો ટ્રેન સ્ટેશનોમાં જોવા મળતી હતી. હવે રેલવે પણ આ માળખાને અપનાવવાની તૈયારીમાં છે.
મુખ્ય તત્વો:
-
એન્ટ્રી ગેટ પર સ્કેનિંગ: મુસાફરોને પોતાનું ટિકિટ QR કોડ અથવા PNR સ્કેન કરાવવું પડશે.
-
ઓટોમેટિક ગેટ ઓપનિંગ સિસ્ટમ: માન્ય ટિકિટ હોય તો જ ગેટ ખુલે.
-
ફુલપ્રૂફ CCTV મોનીટરીંગ
-
અનધિકૃત વ્યક્તિઓ માટે એક્સેસ ડિનાયલ
ક્યાંથી ઉદ્ભવી જરૂરિયાત?
તાજેતરના વર્ષોમાં દેશના મોટાભાગના મોટા સ્ટેશનો પર નીચે મુજબના ચિંતાજનક બનાવો બન્યા છે:
-
સુરતમાં લોકો ભીડમાં પડવાના બનાવો.
-
ઉધનામાં પેસેન્જર ટ્રેનોમાં દબાણના કારણે ભાગદોડ.
-
અમદાવાદના કાલુપુર પર તહેવારો દરમિયાન કંટ્રોલ ખોવાઈ જવો.
આવી ઘટનાઓ પછી રેલવે તંત્રએ વિચાર્યું કે અનધિકૃત વ્યક્તિઓનું પ્રવેશ રોકી શકાય તો આવા અકસ્માતો ઘટી શકે.
કેવી રીતે કામ કરશે નવી સિસ્ટમ?
| તબક્કો | કાર્યવાહી |
|---|---|
| 1 | મુસાફર ટિકિટ ખરીદે છે (Online/Offline) |
| 2 | ટિકિટ પર QR/PIN નંબર પ્રાપ્ત કરે છે |
| 3 | સ્ટેશન એન્ટ્રી પોઇન્ટ પર ટિકિટ સ્કેન કરે છે |
| 4 | માન્ય ટિકિટ પર જ દરવાજો ખુલે છે |
| 5 | અનધિકૃત પ્રવેશ અટકે છે |
મુસાફરો માટે લાભ
-
✔️ વિનંતી વગર પ્રવેશ અટકે
-
✔️ સુરક્ષિત અને વ્યવસ્થિત મુસાફરી
-
✔️ ટ્રેન પકડવામાં સરળતા (ભીડ ઓછી)
-
✔️ લૂંટફાટ અને પોકેટમારી ઘટે
-
✔️ ક્લીન અને ગ્રીન સ્ટેશન
શક્ય પડકારો
| પડકાર | ઉકેલ |
|---|---|
| વૃદ્ધો અને અશક્ત લોકો માટે સ્કેનિંગ મુશ્કેલ | મદદરૂપ સ્ટાફની નિમણૂક |
| તાકીદના કેસમાં ટિકિટ વગર આવનાર પરિવારજનો | ટૂંકા સમય માટે પરવાનગી પત્ર સાથે પ્રવેશ |
| ટેકનિકલ ખામી | બેકઅપ સિસ્ટમ/મેન્યુઅલ ચેક |
દેશભરમાં આવા પ્રયાસો પહેલાં ક્યાં થયા છે?
-
દિલ્હી મેટ્રો: સૌથી સફળ એક્સેસ કન્ટ્રોલ મોડેલ.
-
હૈદરાબાદ મેટ્રો: ટોકન સ્કેનિંગ દ્વારા એન્ટ્રી.
-
મુંબઈ મોનોરેલ: સિક્યુરિટી ચેક સહિત એન્ટ્રી નિયંત્રણ.
-
પુણે રેલવે સ્ટેશન: ટેસ્ટિંગ પાયલોટ હેઠળ સ્કેન ગેટ લગાવાયા છે.
રેલવે અધિકારીઓ શું કહે છે?
પશ્ચિમ રેલવેના એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું:
"આ પ્રક્રિયા હજી માત્ર દરખાસ્ત સ્તરે છે. રેલવે બોર્ડ તરફથી મંજૂરી બાદ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રકચર અને સ્ટાફની વ્યવસ્થા માટે બજેટ ફાળવાશે."
તેઓએ ઉમેર્યું કે "આ પગલાથી રેલવેની પ્રતિષ્ઠા પણ વધશે અને મુસાફરો વધુ સુરક્ષિત અનુભવ કરશે."
ભવિષ્ય માટે શું રહેશે અસરો?
| ક્ષેત્ર | અસર |
|---|---|
| સુરક્ષા | ખૂબ સુધારાશે |
| સ્ટાફ વ્યવસ્થા | નવા કર્મચારીઓની જરૂર |
| મુસાફરી અનુભવ | વધુ આરામદાયક અને સહેજ |
| પ્લેટફોર્મ ટિકિટ | સંપૂર્ણપણે બંધ થવાની શક્યતા |
| B2B સર્વિસ | ટ્રાવેલ એજન્સીઓ માટે API આધારિત એન્ટ્રી સોલ્યુશન |
મુસાફરો માટે સૂચનાઓ
-
રેલવે સ્ટેશન જવા પહેલાં તમારું ટિકિટ તૈયાર રાખો.
-
મોબાઇલ ટિકિટ હોય તો ફોન ચાર્જ રાખવો.
-
પરિવાર સાથે મુસાફરી કરતાં દરેક માટે અલગ ટિકિટ હોવી જરૂરી.
-
અનધિકૃત પ્રવેશના પ્રયાસથી દંડ થઈ શકે છે.
-
વિમન ટ્રાવેલર માટે સિક્યુરિટી ગાઈડલાઇન અનુસરો.
ઉપસંહાર
રેલવે સ્ટેશન એન્ટ્રી માટે ટિકિટ આધારિત વ્યવસ્થા એ ભવિષ્યનું સ્ટાન્ડર્ડ બની શકે છે. ભારતીય રેલવે આ નિર્ણય દ્વારા મુસાફરોના સુખદ અને સલામત પ્રવાસ માટે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું ભરી રહ્યું છે. જો આ સિસ્ટમ સફળ રહે છે તો ટૂંક સમયમાં તમામ મોટા શહેરોના રેલવે સ્ટેશનો પર પણ આ સિસ્ટમ લાગુ થઈ શકે છે.