તમને જાણીને આશ્ચર્ય થશે કે એક નાનકડા જંતુની કિંમત લાખો રૂપિયા હોઈ શકે છે. વિશ્વભરમાં જંતુઓ અને દુર્લભ પ્રાણીઓના કલેક્ટર્સ માટે કેટલીક પ્રજાતિઓ એટલી કિંમતી છે કે તેમની કિંમત લક્ઝરી કારને પણ ટક્કર આપી શકે છે. આવું જ એક ઉદાહરણ છે સ્ટેગ બીટલ (stag beetle), જે તેની વિશિષ્ટતા અને દુર્લભતાને કારણે અત્યંત મોંઘું વેચાય છે. આ નાનકડું જીવ ખરેખર છ-છ મહિન્દ્રા થાર એસયુવી ખરીદી શકાય એટલું મોંઘું છે. તો ચાલો, આ અનોખા અને મોંઘા જંતુ વિશે વિગતવાર માહિતી મેળવીએ.
સ્ટેગ બીટલ શું છે અને તે આટલું મોંઘું કેમ છે?
સ્ટેગ બીટલ એક પ્રકારનો ભમરો છે, જે Lucanidae પરિવારનો સભ્ય છે. નર સ્ટેગ બીટલની સૌથી વિશિષ્ટ ઓળખ તેના મોટા, શિંગડા જેવા જડબાં છે, જેનો ઉપયોગ તેઓ લડાઈ માટે અને પ્રજનન માટે માદાઓને આકર્ષવા માટે કરે છે. આ જડબાં હરણના શિંગડા જેવા દેખાતા હોવાથી તેને "સ્ટેગ" (Stag) નામ આપવામાં આવ્યું છે.
આ ભમરો આટલો મોંઘો થવા પાછળ ઘણા કારણો છે:
- દુર્લભતા (Rarity): સ્ટેગ બીટલની કેટલીક પ્રજાતિઓ અત્યંત દુર્લભ છે અને તેમના કુદરતી નિવાસસ્થાનમાં તે ઝડપથી ઘટી રહી છે. ખાસ કરીને, 80 મીમી કે તેથી વધુ કદના મોટા સ્ટેગ બીટલને શોધવા ખૂબ મુશ્કેલ છે. આ દુર્લભતાને કારણે કલેક્ટર્સમાં તેની માંગ ઘણી ઊંચી રહે છે, જે તેની કિંમતને આસમાને પહોંચાડે છે.
- કદ અને શારીરિક રચના: ભમરાનું કદ તેની કિંમત નક્કી કરવામાં મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. 80 મીમી (લગભગ 3.1 ઇંચ) કદના નર સ્ટેગ બીટલની કિંમત સૌથી વધુ હોય છે. એક મોટા અને સંપૂર્ણ વિકસિત જડબાંવાળા સ્ટેગ બીટલને કલેક્ટર્સ સૌથી વધુ પસંદ કરે છે.
- જીવનકાળ: સ્ટેગ બીટલનો જીવનકાળ અનોખો હોય છે. તે મોટાભાગનો સમય (2 થી 5 વર્ષ) લાર્વા સ્વરૂપમાં રહે છે અને મૃત લાકડાં ખાય છે. પરંતુ, પુખ્ત ભમરા તરીકે તેનો જીવનકાળ માત્ર થોડા મહિનાનો જ હોય છે. આ ટૂંકા પુખ્ત જીવનકાળને કારણે તેને પકડવું અને સંરક્ષિત કરવું મુશ્કેલ બને છે.
- સાંસ્કૃતિક અને પ્રતીકાત્મક મૂલ્ય: કેટલીક સંસ્કૃતિઓમાં સ્ટેગ બીટલને સદભાગ્ય અને સમૃદ્ધિનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે. કેટલાક લોકો માને છે કે તેને રાખવાથી અચાનક નાણાકીય લાભ થઈ શકે છે. આ માન્યતા પણ તેની ઊંચી કિંમતનું એક કારણ છે.
- સંગ્રહકર્તાઓની માંગ: સમગ્ર વિશ્વમાં, ખાસ કરીને જાપાન, ચીન અને યુરોપના દેશોમાં, દુર્લભ જંતુઓનો સંગ્રહ એક મોંઘો શોખ છે. આ કલેક્ટર્સ સ્ટેગ બીટલને તેમના સંગ્રહમાં એક કિંમતી વસ્તુ તરીકે રાખવા માટે ઊંચી કિંમત ચૂકવવા તૈયાર હોય છે.
એક સ્ટેગ બીટલની કિંમત કેટલી હોય છે?
દુનિયામાં અત્યાર સુધીનો સૌથી મોંઘો સ્ટેગ બીટલ 1999માં જાપાનના ટોક્યોમાં $90,000 (લગભગ ₹75 લાખ) માં વેચાયો હતો. આ કિંમત ભારતમાં Mahindra Thar SUV ના ₹12 લાખના શરૂઆતી ભાવના આધારે ગણીએ તો, એક સ્ટેગ બીટલની કિંમતમાં છ થી વધુ Thar SUVs ખરીદી શકાય.
જોકે, સામાન્ય રીતે સ્ટેગ બીટલની કિંમત તેની પ્રજાતિ અને કદ પર આધાર રાખે છે. તે થોડા હજારથી લઈને લાખો રૂપિયા સુધી હોઈ શકે છે.
કાયદેસરતા અને નૈતિકતા
દુર્લભતાને કારણે, ઘણા દેશોમાં સ્ટેગ બીટલનું વેચાણ અને આયાત-નિકાસ કડક કાયદા હેઠળ આવે છે. ભારતમાં પણ આ પ્રજાતિઓને વન્યજીવ સંરક્ષણ કાયદા હેઠળ રક્ષણ મળતું હશે તેવી સંભાવના છે. કાયદાકીય રીતે આ જંતુઓનો વેપાર કરવો અત્યંત મુશ્કેલ છે, અને મોટાભાગનો વેપાર ગેરકાયદેસર બ્લેક માર્કેટમાં થાય છે, જે તેમની કિંમતને વધુ વેગ આપે છે.
જોકે, આ જંતુઓ પર્યાવરણ માટે ખૂબ મહત્વના છે. તે મૃત લાકડાંના વિઘટનમાં મદદ કરીને જંગલના ઇકોસિસ્ટમને સ્વસ્થ રાખવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. તેથી, તેમને તેમના કુદરતી નિવાસસ્થાનમાં રહેવા દેવા એ પર્યાવરણ અને જૈવવિવિધતા બંને માટે શ્રેષ્ઠ છે.
નિષ્કર્ષ
સ્ટેગ બીટલ ખરેખર એક અનોખું અને કિંમતી જીવ છે. તેની ઊંચી કિંમત તેની દુર્લભતા, અનન્ય શારીરિક રચના અને કલેક્ટર્સની વધતી માંગનું પરિણામ છે. જોકે, આકર્ષક કિંમત હોવા છતાં, આવા દુર્લભ જીવોને ખરીદવા કે વેચવા કરતાં તેમના સંરક્ષણ પર ધ્યાન આપવું વધુ જરૂરી છે. આ ઘટના આપણને દર્શાવે છે કે કુદરતી દુર્લભતાનું મૂલ્ય ક્યારેક લક્ઝરી વાહનોના મૂલ્ય કરતાં પણ વધુ હોઈ શકે છે.
FAQ (વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો)
ઉ. સ્ટેગ બીટલ યુરોપ, એશિયા અને ઉત્તર અમેરિકાના જંગલોમાં જોવા મળે છે, ખાસ કરીને જ્યાં મૃત લાકડાંનું પ્રમાણ વધુ હોય છે.
ઉ. તેની અત્યંત દુર્લભતા, મોટા કદ અને સંગ્રહકર્તાઓની વૈશ્વિક માંગને કારણે તેની કિંમત આટલી ઊંચી પહોંચી છે.
ઉ. કેટલાક દેશોમાં પાળતુ પ્રાણી તરીકે જંતુ રાખવાનો શોખ પ્રચલિત છે, પરંતુ સ્ટેગ બીટલને તેના કુદરતી નિવાસસ્થાનમાંથી પકડવું ગેરકાયદેસર હોઈ શકે છે અને તે પર્યાવરણ માટે હાનિકારક છે.
ઉ. સ્ટેગ બીટલ મૃત લાકડાંના વિઘટનમાં મદદ કરીને ઇકોસિસ્ટમને સ્વસ્થ રાખવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે.